Strafrechtelijke valkuilen NOW

Hoed u voor de strafrechtelijke valkuilen van de NOW De overheid steekt vele miljarden euro’s in de economie. De “Tijdelijke Noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid” (NOW) is één van de meer in het oog springende maatregelen, die de regering in korte tijd heeft getroffen. De NOW Krachtens deze maatregel kunnen werkgevers op een eenvoudige aanvraag een voorschot ontvangen op een loonkostensubsidie. Het gaat hierbij om een subsidie in de loonkosten in het geval van een verwachte omzetdaling in de maanden maart tot en met juli 2020 van meer dan 20% ten opzichte van ¼ van de jaaromzet 2019. Het voorschot bedraagt 80% van de te verwachten subsidie. De aanvraagprocedure is bewust heel simpel en laagdrempelig gehouden: wat is uw loonheffingsnummer, vanaf wanneer verwacht u omzetverlies en hoeveel is dat dan, en wat is uw rekeningnummer, waarop wij de subsidie kunnen storten. Het lijkt wel gratis geld. Méér vragen behelst het aanvraagformulier niet. Bij een reguliere kredietaanvraag bij een reguliere geldverstrekker moeten aanzienlijk meer gegevens worden aangeleverd en vindt een min of meer uitvoerig onderzoek plaats voordat een bedrag wordt overgemaakt! Zo’n eenvoudige aanvraagprocedure levert natuurlijk een groot risico op van fraude, misbruik of oneigenlijk gebruik. Dat heeft de regering ook onder ogen gezien, maar het kabinet heeft desondanks voor een dergelijke eenvoudige en snelle aanpak gekozen vanwege het “grote maatschappelijke belang van de NOW voor behoud van bedrijvigheid en banen.”  En dat belang is er ontegenzeggelijk. Zonder deze maatregelen zouden veel ondernemingen, wiens omzet plots geheel of in belangrijke mate is weggevallen, omvallen, met alle andere gevolgen voor de werkgelegenheid van vele tienduizenden mensen van dien. Is het gratis geld? Nee, het geld komt uit belastinginkomsten, die wij samen (ondernemers en particulieren) hebben opgebracht en samen zullen betalen. Daarom ook dat de overheid terecht in artikel 13 NOW voorwaarden stelt aan deze subsidie en op de naleving daarvan toeziet. Zo moet de werkgever met betrekking tot de omzet en de loonsom een zodanig controleerbare administratie te beheren, dat achteraf gecontroleerd kan worden of een subsidie terecht is verstrekt, moet de werkgever desgevraagd inzage in zijn administratie verlenen en onverwijld melding doen als duidelijk is, dat hij niet langer aan de vereisten voor subsidie voldoet. Het subsidiebedrag mag verder voor geen ander doel worden aangewend dan voor betaling van de loonkosten. Binnen 24 weken, nadat de periode waarover de subsidie is verleend, is verstreken dient de werkgever een verzoek / aanvraag in te dienen om de subsidie definitief vast te stellen. Daarbij moeten de definitieve gegevens over de omzetdaling te worden verstrekt, alsmede de daaraan ten grondslag liggende documentatie. Tevens moet daarbij een verklaring door de accountant worden overgelegd. Tot slot moet de werkgever verklaren dat deze heeft voldaan aan de voorwaarden, waaronder de vergunning is verleend. Strafrechtelijke don’ts Wat nu als uw aanvankelijke inschatting te pessimistisch was, en u uitging van een aanzienlijk groter omzetverlies, dan eerder ingeschat? Wat nu als evident is dat het omzetverlies niet bijv. 50% is, maar bijvoorbeeld ‘slechts’ 25%. Dat gegeven zou kunnen worden aangemerkt als een ‘andere omstandigheid’ in de zin van de NOW, die van invloed is op de vaststelling van de subsidie. Dat kan weer leiden tot de verplichting dit gegeven tijdig te melden. Laat u dat – en dat zal bij evidente situaties vaker het geval zijn, dan bij schemersituaties – na, dan loopt u, naast terugvordering van het betaalde bedrag, het risico op strafrechtelijke vervolging wegens het niet tijdig melden van relevante informatie. Gebruik echter dit overschot in géén geval voor het doen van (andere) investeringen. Dat is in strijd met de subsidievoorwaarden. Het te veel betaalde zal in dat geval niet alleen worden teruggevorderd, maar dit ‘bankieren bij de staat’ is strafbaar, nu immers in zo’n geval de subsidie voor een ander doel wordt gebruikt dan waarvoor deze is verleend; dat zou strafrechtelijk als verduistering kunnen worden geduid. Als van meet af aan geen sprake is geweest van een reële verwachting op een omzetverlies van méér dan 20%, dan zou eventueel zelfs gesproken kunnen worden van oplichting. Indien u bij de aanvraag tot vaststelling van de subsidie in strijd met de waarheid aangeeft dat u aan de voorwaarden voor de subsidie heeft voldaan, terwijl u bijvoorbeeld in strijd daarmee de subsidie heeft aangewend voor andere investeringen, dan kan dat worden beschouwd als valsheid in geschrift. Ook als u uw omzetcijfers kleurt op een wijze, dat deze geen getrouw beeld geven van het daadwerkelijk geleden omzetverlies, loopt u het risico van strafrechtelijke vervolging. Doe de waarheid dan ook geen geweld aan. Controle / opsporing Het kabinet heeft aangekondigd door middel van data-analyses controles uit te voeren, bijvoorbeeld op onverwachte verschuivingen tussen personeel binnen het concern, loonheffingennummers of andere mogelijke varianten. Deze controles kunnen aanleiding zijn voor verder onderzoek. Ook kunnen onderzoeken worden gestart naar aanleiding van andere signalen, zoals die van werknemers of eventueel andere marktpartijen. Meldingen via ‘meld misdaad anoniem’ (MMA) hebben tegenwoordig niet alleen meer betrekking op levensdelicten, maar leiden ook steeds vaker tot fraudeonderzoeken. Verder moet bij de definitieve aanvraag een accountantsverklaring worden overgelegd. Het kabinet ziet hierin een belangrijke waarborg voor de juistheid van de aanvraag. Niettemin kunnen ook dan nadere onderzoekshandelingen worden verricht. Ook achteraf kunnen risico-gerichte controles worden uitgevoerd, zowel op basis van datacontroles als steekproefsgewijs. De verplichting om medewerking te verlenen eindigt niet na de vaststelling van de subsidie. Die verplichting blijft vijf jaar (na vaststelling van de subsidie) bestaan. Met het oog op het toezicht op de naleving van de NOW wordt verder teruggevallen op al langer bestaande samenwerkingsverbanden tussen UWV, belastingdienst en andere instanties. Ook wordt bij het toezicht op de NOW gebruik gemaakt van informatie-uitwisseling tussen I-SZW en de belastingdienst. Deze informatie-uitwisseling is niet nieuw. Deze bestond al lang. Wat wel bijzonder is, is dat in het kader van de NOW door de belastingdienst niet alleen de rekeningnummers van de aanvragende werkgevers worden gedeeld met het UWV, maar de rekeningnummers van alle werkgevers (ook zij die geen aanvraag hebben ingediend). Vanwege de beperkte tijd en de noodzaak tot snelle verwerking, bleek het namelijk (aldus het kabinet) niet mogelijk om daartussen een onderscheid te maken. Dat betekent dus dat op deze grondslag het UWV de rekeningnummers van álle werkgevers verkrijgt, ook van die werkgevers waarvoor de uitwisseling niet was bedoeld. Of dat (ten aanzien van die andere werkgevers) een rechtmatige uitwisseling van gegevens is, zal in de toekomst vast nog wel in de rechtspraak ter discussie worden gesteld. Het gaat echter niet alleen en niet eens zozeer om de uitwisseling van rekeninggegevens. Het gaat met name om de uitwisseling van andere gegevens, zoals omzet- en loonkostengegevens. Deze uitwisseling kan een belangrijke rol gaan spelen bij de aanpak van fraude. Eind maart gaf het O.M. al in een persbericht aan hard te zullen optreden tegen mensen die stafbare feiten plegen en daarbij misbruik maken van de huidige coronacrisis, daarbij niet alleen doelend op ‘corona-spugers’. Pratend over misbruik van de corona-crisis zei de voorzitter van het College van procureurs-generaal: “Dit soort gedrag wordt niet getolereerd. Het OM zal hier snel tegen optreden en zware straffen eisen. Mensen die misbruik maken van de coronacrisis riskeren gevangenisstraffen.” Ook de I-SZW (de vroegere Arbeidsinspectie) liet op 10 april 2020 al in een persbericht weten, dat haar rechercheurs en die van de FIOD “voor het opsporen van dit misbruik de handen inéén hebben geslagen. Zij geven prioriteit aan het opsporen en oppakken van diegenen die fraude plegen met de steunmaatregelen. “ De verwachting is dat bewezen fraude in beginsel zwaar zal worden bestraft. Voorzieningen als de NOW worden in no time ‘met stoom en kokend water’ in het belang van de economie, meer concreet het voortbestaan van ondernemingen en het in stand houden van de werkgelegenheid, tot stand gebracht. Daarbij wordt een beroep gedaan op de onderlinge solidariteit en ieders verantwoordelijkheidsgevoel. Fraude met betrekking tot dergelijke voorzieningen zal als een ernstige inbreuk daarop worden beschouwd, ook als géén zelfverrijking wordt beoogd, maar deze bedoeld is te strekken tot het belang van de eigen onderneming. Joost Wasser